کارشناس رسمی دادگستری رشته تئاتر سینما
احتمالا در خصوص توقیف و یا عدم دریافت مجوز فیلمهای سینمایی در سینمای ایران شنیده باشید که به دلایل مختلفی انجام میشود. از مهمترین دلایل میتوان به مغایرت با عرف جامعه، نادیده گرفتن ارزشهای دینی, توهین به اقلیتها، توهین به اشخاص و مشاغل، تهمت، رواج نوع خاصی از تفکر که مخالف با ارزشهای اسلامی باشد, تحریف تاریخ رسمی، مغایرت با ارزشهای سیاسی و بسیاری دیگر از موارد میتواند به توقیف و یا عدم دریافت مجوز میانجامد. همین مسائل احتمالا زمینههای اختلاف و گاها اعتراض فیلم سازان را به همراه دارد. کارشناس رسمی دادگستری تئاتر سینما هنرهای نمایشی با صلاحیتی که در این خصوص دارد به ارزیابی فیلمهای سینمایی و نمایش خانگی جهت اظهار نظر درباره اختلافات مذکور میپردازد. البته علاوه بر موارد مذکور پایین بودن سطوح فیلمها و همچنین ارزیابی فنی هم نقش اساسی در عدم دریافت مجوز دارد.
در بسیاری از موارد که فیلمها جهت دریافت مجوز ارائه میشوند فیلمهای ساخته شده مغایرت قابل توجهی با فیلمنامه دارند به همین دلیل مجوز اکران نمیگیرند. یعنی فیلمی که مجوز ساخت دارد موفق به دریافت مجوز اکران فیلم نمیشود. در مواردی که به صورت تخصصی فیلمها بررسی میشوند و ارزیابی فنی صورت میگیرد کارشناس رسمی دادگستری رشته فیلم سازی عکاسی سینما اظهار نظر میکند. در این مورد ارزش فیلم بر اساس تعیین کیفیت فیلم، تصاویر و غیره انجام میشود بدین صورت که در صورت جعلی بودن تصاویر، تقلید و یا قاتباس بیش از حد، آماتور بودن تصویر برداری و مواردی از این دست مشخص میگردد.
چگونه میتوان تعیین کیفیت فیلم کرد؟ معمولا فیلمنامهها از لحاظ کیفی نقش اساسی در کیفیت فیلم دارند و از لحاظ کمی نیز نوع تصویر برداری و صحنه پردازی و تکنولوژی بکار رفته در ساخت فیلمها موثر خواهد بود. استفاده از دوربینهای متعدد مانند دوربینهای ترکیبی، دوربینهای بلکمجیک، دوربینهای سینمایی پیشرفته کانن مانند سی 700 و استفاده از ابزارهای فیلمبرداری مانند پهپادها و زوایایی که که فیلمبردار برای آن در نظر میگیرد موثر خواهد بود.
از طرف دیگر باید به بازیگران اشاره نمود. در حال حاضر تبلیغات بر اساس فیلمنامه و یا کیفیت فیلم صورت نمیگیرد. اینکه در یک فیلم چه کسانی حضور دارند دم دستی ترین معیار برای ارزیابی فیلمهای سینمایی است. اما این موضوع گاها به عنوان یک حربه مورد استفاده است.
تمام موارد بالا و وجود صحنهها و نوع و متن دیالوگهایی که در یک فیلم وجود دارد به همراه آن چیزی که به خواننده ارجاع داده میشود توسط سازمانهای نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شاخص ارزیابی هستند. در صورتی که اختلافی بین سازنده فیلم و این نهادها ایجاد شود میتوان با مراجعه به کارشناسان ما اقدام به ارزیابی فیلم و تهیه گزارش برای نهادهای رسمی و محاکم قضائی نمود.
سینما به عنوان هنر هفتم در عصر جدید تبدیل به یک زبان مفهومی و یک هنر بی بدیل شده است. در کنار سینما میتوان به موارد مشابهی در این حوزه مانند تئاتر و نمایشگاههای عکس نیز اشاره کرد. معمولا به دلایل مختلفی نیاز به ارزیابی این موارد از جهت کیفیت ایجاد میشود. کیفیت این آثار را از دو طریق باید بررسی نمود. اولا کیفیت آثار از طریق عینی و کیفیت کاری است و دیگری کیفیت مفهومی آثار است که به عنوان مزیت بزرگ سینما، تئاتر و عکس مطرح میشود. این ارزیابیها توسط کارشناس رسمی دادگستری تئاتر سینما هنرهای نمایشی صورت میگیرد به همین دلیل در ادامه شاخصههای این ارزیابی را شرح خواهیم داد.
چگونه یک فیلم سینمایی ارزیابی میشود و کیفیت آن مشخص میشود؟ ابتدا کارشناسان به بررسی فیلم از لحاظ ویژگیهایی چون نوع نمایش بازیگران، کیفیت تصویر برداری و دیالوگهای فیلم میپردازند. امروزه در فیلمبرداریها از بهترین و بروز ترین دوربینها استفاده میشود. دوربینهای حرفهای فیلم برداری که گاها بیش از صد میلیون تومان و حتی بیشتر هم قیمت دارند. دوربینهای HD و فول اچی دی تصاویر بسیار با کیفیتی دارند و تماشاگر به به بطن فیلم هدایت میکنند تا آن را مانند یک واقعیت ببیند. بنابراین این مورد مورد ارزیابی کارشناس دادگستری سینما قرار خواهد گرفت.
اما زاویههای فیلم برداری و پلانها و همچنین تخصص فیلمبردار و هنر انتقال دیالوگها از طریق تصویر شاخص بعدی در کیفیت تصاویر خواهند بود. در کنار این به مواردی که اصطلاحا صحنه پردازی گفته میشود و اهمیت زیادی هم در فیلم برداری دارد توجه خواهد شد.
فیلم با کیفیت بازیگران با کیفیتی دارد. معمولا در سینما بازیگران با ویژگیهای خاصی مشهور هستند و در نقشهای مختلف معمولا افرادی توانایی بیشتری دارند. به همین دلیل در ارزیابیها ابتدا انتخاب بازیگران مورد بررسی و خطاهای احتمالی بررسی میشود و سپس به نوع ایفای نقشها پرداخته میشود که آیا بازیگر توانسه به خوبی نقش خود را اجرا کند یا خیر. این موضوع در انتخاب بازیگران برتر خود را به خوبی نشان داده است.
اما مورد سوم که بحث دوم ما در ادامه ارتباط خواهد داشت و بی ربط به بحث قبل نیست موضوع دیالوگهاست. معمولا فیلمهایی به دلیل دیالوگهای بی نظیر آن شهرت پیدا میکنند. دیالوگهایی که هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ شکلی قرابت و مناسبت زیادی با فیلم و غنای زیادی داشته باشند در کیفیت فیلم تاثیر گذار خواهند بود.
کارشناس رسمی سینما تئاتر هنرهای نمایشی در ارزیابی دیگر خود به مفهوم فیلم میپردازد. بی دلیل نیست که برترین فیلم ها همگی دارای مفاهیمی هستند. اما چگونگی تشخیص مفاهیم و درستی آنها بازتابی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی کشور و نحوه انتقال آن خواهد بود.
از موضوعات دیگری که در کارشناسی اهمیت خواهند داشت میتوان به فیلم نامه، اقتباس و نسبت زمان و محتوای فیلمها اشاره کرد. کیفیت فیلمها به چند دلیل مورد ارزیابی قرار میگیرند. اول ارزیابی جهت امتیاز دهی و رتبه بندی فیلمها در جشنوارههای مختلف است. دوم ارزیابی جهت تعیین ارزش و قیمت فیلم است. سوم ارزیابی به دلیل ادعاهایی که در خصوص کپی برداریها وجود دارد است. به همین دلیل معمولا هنگام بروز اختلاف و یا نیاز به کارشناسی فیلمها، تئاتر، نمایشگاههای عکس و سایر هنرهای نمایشی از کارشناس تئاتر سینما هنرهای نمایشی استفاده میشود.
یکی از مشکلات شایع بین اهالی سینما در خصوص قراردادهایی است که در این حوزه منعقد میشود. قراردادهای ساخت فیلم را میتوان به انواع مختلفی دسته بندی کرد. گاها شرکتهای سینمای خانگی سفارش ساخت فیلمهایی را به کارگردانان و تهیهکنندگان میدهند و بر اساس آن یک فیلم ساخته میشود و در مورادی نیز قراردادهای منعقد شده بین عوامل تولید یک فیلم باعث بروز اختلافاتی میشود. کارشناس رسمی دادگستری تئاتر سینما هنرهای نمایشی به بررسی اختلافات این حوزه میپردازد.
هزینههای تولید یک فیلم بسیار متغیر است و تابعی از زمان، کیفیت، بازیگران و عوامل تولید است. معمولا در قرارداد های ساخت فیلم در خصوص این موراد توافقاتی صورت میگیرد اما اگر یک فیلم نتواند موفقیت چندانی پیدا کند ممکن است پایبندی به قراردادها نیز بر اساس درآمد کمی که از فیلم حاصل شده است به تعلیق بیافتد.
از لحاظ قانونی قراردادها الزام آور هستند و در صورت توافق بین شرکت و تولید کننده شرکت ملزم به پرداخت هزینههای تولید کنندگان خواهند بود. این مورد در صورتی ممکن استثناء باشد که اولا شرکت ادعا کند فیلم بر اساس کیفیت توافق شده نبوده است و از سوی دیگر قرادادها مشروط باشند. کارشناس رسمی دادگستری سینما به حل این اختلافات کمک میکند.
بر اساس اختلاف اول کارشناسان ما به بررسی مفاد توافق میپردازند. معمولا در توافقات شکل ساخت فیلم به صورت جزئی مشخص میشود به همین دلیل تنها کار تطبیق قرارداد با فیلم صورت میگیرد. در این موراد با توجه به استانداردهای در نظر گرفته شده در قرارداد مانند فیلم برداری، بازیگران، تطبیق فیلمنامه با خود فیلم و مورادی از این قبیل اظهار نظر نهایی صورت میگیرد.
طول دیالوگها، نوع آنها، میزان حضور هر بازیگر در کل فیلم، تعداد پلانهایی که بازی شده، کل پلانهای یک فیلم، کیفیت تصویر برداری، تدوین، طراحی صحنهها و مورادی از این قبیل مورد ارزیابی کارشناس قرار خواهند گرفت.
اما اگر قرارداد مشروط باشد، شرایط مورد بررسی قرار میگیرد. ممکن است قرارداد مشروط به موفقیت فیلم باشد که در این صورت اسنادی در خصوص فروش و استقبال فیلم مورد ارزیابی قرار میگیرد و سهم عوامل تولید مشخص میشود. و اگر پرداختها مشروط به کیفیت باشد هم مانند روش بالا کیفیت فیلم مشخص خواهد شد.
اما اختلاف شایعتر در خصوص عدم پایبندی به قراردادهای ساخت است که به دو شکل صورت میگیرد. اولا ممکن است بازیگر به دلایلی بعد از عقد قرارداد حاضر به بازی کردن در یک فیلم نباشد که در این صورت بر اساس قرارداد و یا نظر کارشناس رسمی سینما باید خسارتهای وارده بر کارگردان و تهیه کننده را جبران کند.
اما اگر پس از قرارداد و یا حین انجام فیلم مشکلی در قرارداد ایجاد شود نیاز به بررسی اولا مفاد قرارداد و ثانیا شرایط طرفین دارد. برای مثال ممکن است بازیگری به دلیل تصادف نتواند ادامه فیلمی را بازی کند و یا ممکن است به دلیل تغییر در فیلم نامه و نقش او از قرارداد صرف نظر کند. در هر دو مورد نیاز به تطبیق وضعیت با قرارداد وجود دارد.
اختلاف آخر در خصوص عدم پرداخت دستمزد بازیگران و عوامل تولید است. این مورد نیز بر اساس توافقات حاصل شده باید صورت گیرد و در غیر صورت عوامل تولید میتوانند با مراجعه کارشناس سینما و تحویل مدارک خود میزان خسارت وارده در خصوص تاخیر و همچنین ادله محکمه پسند جهت طرح دعوی و یا در جهت رد اثبات سایر افراد درگیر را به دست آورند.
معمولا کیفیت فیلمهایی سینمایی با شاخصهای زیادی سنجیده میشود. البته به طور کلی همه فیلمها و تصاویر با شاخصهای اصولی فیلم برداری و تصویر برداری سنجیده میشوند. کیفیت تصاویر و کپی برداری نکردن دو شاخص مهم در ارزیابی تصاویر و فیلمها هستند. معمولا در موراد مختلفی ممکن است اختلافها بر سر کیفیت تصویر برداری و یا ادعاها در خصوص کپی برداری باشند. در یادداشت پیش رو به این اختلاف مهم به کمک کارشناس رسمی دادگستری تئاتر سینما هنرهای نمایشی خواهیم پرداخت.
رزولوشن یکی از اصطلاحات مهم در تصویر برداری است. منطور از آن تعداد پیکسلهای یک تصویر است که در بعد عمودی و افقی نمایش داده میشود. هر چند عوامل متعددی در کیفیت تصاویر دخیل است اما رزولوشن جایگاه مهمتری دارد. هر چه رزولوشن یک تصویر بیشتر باشد (پیکسل بیشتر) تصویر با کیفیتی خواهیم داشت. کیفیت تصاویر 4K، اولترا اچ دی، اچ دی و فول اچ دی در واقع نشان از تعداد پیکسها و کیفیت تصویر برداری هستند. برای مثال در 4K هست میلیون پیکسل دارند و با سرعت بیست و چهار فریم در ثانیه قدرت نمایش دارند.
هر چه دستگاههای فیلم برداری با کیفیت تر باشند و قابلیتهای مذکور را داشته باشند کیفیت تصاویر بهتر خواهند بود. از سوی دیگر نوع تصویر برداری، زاویهها و خود تصویر بردار تاثیر زیادی در کیفیت تصاویر خواهند داشت. معمولا برای حل اختلافات قراردادی و تعیین رتبه و امتیاز فیلمها این ارزیابیها صورت میگیرد. و گاها منتقدان در نقد فیلم و یا تحلیلها از آن استفاده میکنند. بنابراین کارشناس دادگستری سینما با انواع کیفیت فیلم روبروست. برای مثال اگر در توافقات صورت گرفته کیفیت فیلم تغییر کرده باشد کارشناس در خصوص تفاوت کیفیت ها و خسارتهای احتمالی اظهار نظر خواهد کرد.
اما اختلاف بسیار مهمتر در خصوص کپی برداری از فیلمهاست. فیلمها نیز مانند سایر آثار از مالکیت خاصی برخوردار هستند به همین دلیل ممکن است ادعایی بین طرفین در خصوص کپی کردن فیلمها به وجود بیاید. معمولا کپی برداری سریالها و فیلمهای ایرانی از موضوعات مشابه و سریالهای خارجی رواج دارد به همین دلیل هم هیاهوی زیادی حول آن شکل میگیرد. برای مثال فیلمهای جذاب سینمایی مانند مارمولک و حتی فیلمهای جدیدتر مانند متری شیش و نیم با اتهامات کپی برداری روبرو شدهاند.
از سوی دیگر با نوع دیگری از کپی برداری در سینما مواجه هستیم. کپی برداری از فیلمها برای فروش در بازار. بسیاری از شرکتها، فروشگاهها، سایتها و یا افراد مختلف اقدام به پخش و کپی از فیلمهای مختلف میکنند. از آن جا که کپی برداری مصداق در نظر نگرفتن مالکیت معنوی صاحب اثر است و ورود غیر قانونی به بازار باعث کاهش بینندههای آن میشود معمولا خساراتی به عوامل فیلم وارد میشود. در این موراد کارشناس رسمی سینما اقدام به تعیین خسارت و تعیین مصادیق کپی برداری میکند. این مسئله و مشکل را میتوان در خصوص سایر آثار نمایشی مانند تئاتر و نمایشگاههای تابلو و عکس هم دید که بخش زیادی از آن و اثبات ادعا منوط به نظر کارشناس سینما خواهد بود.
معمولا امتیاز دهی و رتبه بندی فیلمها تاثیر زیادی در مخاطبان و فروش فیلمها و استقبال از آنها دارد و از سوی دیگر در جشنوارههای مختلفی که برگزار میشود اساس کسب موفقیت کسب امتیاز بیشتر خواهد بود. اما معیارهای واقعی در امتیاز دهی و رتبه بندی فیلم چیست؟ گاها به دلیل حساسیتهایی که در جشنوارهها وجود دارد. بسیاری از سینما گران نسبت به رتبه و امتیازی که دریافت کردهاند و یا امتیازی که دیگران دریافت کردهاند اعتراض دارند که معمولا تحت حواشی جشنوارهها این موضوعات به خوبی مشخص است. به همین دلیل کارشناس رسمی دادگستری تئاتر سینما هنرهای نمایشی را مسئول بررسی در خصوص امتیازاتی که به فیلمها داده میشود معرفی کردهاند.
بسیاری از سایتهای داخلی و خارجی مرجع بسیار معتبری برای امتیاز دهی فیلمها هستند. برای مثال در جهان IMDN راتن تومیتو، متاکریتیک و بسیاری سایتهای دیگر از شهرت خاصی در رتبه بندی فیلمها برخوردار هستند. اما چگونه باید به یک فیلم امتیاز داد؟
در امتیاز دهی به فیلمای مختلف چند عامل تاثیر گذار هستند. عامل اول نظر بینندگان و تاثیرات اجتماعی احتمالی که در پی دارد است. عامل دوم نظیر خشونت، اعتیاد، صحنههای غیر اخلاقی و دیالوگ ها خلاف عرف است. عامل سوم کلیات فیلم است که میتوان به کیفیت تصویر برداری، صحنهها، لباسها، بازیگران و تنوع پلانها اشاره کرد. عامل چهارم محتوای فیلم و نحوه انتقال محتواست. گاها ممکن است یک فیلم محتوا داشته باشد اما انتقال محتوا به خوبی صورت نگیرد. بنابراین در فیلمها انتقال محتوا از طریقی اجتماعی و نشان دادن آن به عنوان معضلی که برای ببینده ملموس و قابل پذیرش باشد اهمیت دارد. عامل پنجم واکنش رسانههای مختلف به فیلم است. البته این عامل خود بازتابی از سایر عوامل است.
بنابراین کارشناس دادگستری سینما برای حل اختلافات جزئیات تخصصی فیلم را به همراه نظر بینندگان در آن خصوص به عنوان اعلام نظر نهایی خود در قیاس با سایر فیلمهای موجود اعلام خواهد کرد. اظهار نظر کارشناس سینما کمک شایانی در خصوص حل حواشی برنامهها و همچنین ایجاد شبهه در خصوص پشت پرده رتبه بندیها در جشنوارههای مختلف خواهد بود.
هر یک از شاخصهای مذکور با استفاده از ضرایب خاصی در امتیاز دهیها مورد محاسبه قرار میگیرند. برای مثال ضریب واکنشهای رسانهای نسبت به رای مخاطبین تقریبا ضریب نصف دارد و در بسیاری از سایتهای رتبه بندی نیز جدول ارزش گذاری ضرایب امتیاز دهی مشخص شده است. به همین دلیل کارشناس رسمی سینما نیز جهت دقیق بودن امتیازات و اظهاری نظری که در خصوص رتبه میکند ضرایبی را در نظر خواهد گرفت.
اما به جز سینما میتوان به سایر آثار نمایشی مثل تئاتر و نمایشگاههای عکس هم اشاره کرد. سالانه تعداد زیادی نمایشگاه و مسابقه عکس در کشور برگزار میشود که نیازمند ارزیابی از لحاظ مفهومی، زاویه بندی، اصول عکسبرداری، تقلید یا عدم تقلید هستند و یا تئاترها بر اساس دیالوگها، حضور به موقع در صحنه، و از همه مهمتر محتوا و صحنه سازی مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت.
